કેવી રીતે ખિલશે સંબંધોના ફૂલ, જો શોધ્યા કરશું એકબીજાની ભૂલ.

છૂટાછેડા...

'મને એટલું જણાવશો કે તમારે બંનેએ છૂટાછેડા શા માટે લેવા છે?'

નિવૃત્તિના આરે ઊભેલા જજ સાહેબે એક યુવાન યુગલને પૂછ્યું.

યુવાનનું નામ સજ્જન શાહ અને એની પત્નીનું નામ નિર્ઝરી. પરફેક્ટ મેચિંગવાળું જોડું. જો ખબર ન હોય કે આ બંને ડિવોર્સ લેવા માટે અદાલતમાં આવ્યાં છે, તો કોઇ અજાણ્યો માણસ એવું જ ધારી બેસે કે આ હીરો-હિ‌રોઇન પ્રેમલગ્ન કરવા માટે ઘર છોડીને નાસી છૂટ્યાં હશે અને વડીલો એમને અહીં ઘસડી લાવ્યાં હશે.

જજ પંડ્યા સાહેબની આંખ પણ આ માનસરોવરનાં હંસ અને હંસલીને જોઇને ટાઢી થઇ હશે, માટે જ તો એમણે ઉપરનો પ્રશ્ન પૂછી લીધો હશે.

પહેલાં જવાબ નિર્ઝરી તરફથી આવ્યો. લેડીઝ
ઓલ્વેયઝ ફર્સ્ટ. બોલવામાં તો ખાસ. એણે મોં મચકોડીને કહ્યું...

'સાહેબ, તમે એવું ન પૂછો કે મારે આ પુરુષથી છૂટાછેડા શા માટે જોઇએ છે, પણ એ પૂછો કે મેં શું જોઇને આવા લબાડ સાથે લગ્ન કર્યાં?'

'આઇ ઓબ્જેક્ટ યોર ઓનર'

નિર્ઝરીની રજૂઆત સાંભળીને સજ્જન શાહનો વકીલ ઊછળી પડ્યો.

'મારા અસીલની પત્ની અસભ્ય ભાષાનો પ્રયોગ કરી રહી છે. મિ. સજ્જન શાહને લબાડ કહીને
એનું અપમાન...'

જવાબમાં નિર્ઝરીનો વકીલ પણ વચમાં કૂદી પડ્યો,

'બેસી જાવ, ભાઇ સાહેબ,
એમ કંઇ સજ્જન નામ રાખવાથી કોઇ સજ્જન નથી બની જતું. જજ સાહેબ મારી ક્લાયન્ટ સાથે વાત કરી રહ્યા છે, એમાં તમારે કૂદી પડવાની જરૂર નથી.'

આના જવાબમાં પાછો પહેલો વકીલ બરાડા પાડવા માંડ્યો. વાતાવરણે ગરમી પકડી લીધી. એમાં સજ્જન શાહનો સૂર ઉમેરાયો,

'જજ સાહેબ, આ સ્ત્રી મને લબાડ કહે છે, પણ લબાડ તો એનું આખું ખાનદાન છે. જો તમે એવા સ્વર્ગસ્થ પૂર્વજોના સંસ્કારો વિશે તપાસપંચ બેસાડી શકો તો મને ખાતરી છે કે એની પંદર હજારમી પેઢીએ દુર્યોધન કે દુ:શાસન થયા હશે.'

ફરી પાછી બૂમાબૂમ....

ફરી પાછી બંને વકીલોની કૂદંકૂદ...

અદાલતમાં ઉપસ્થિત લોકોની હસાહસ...

વાતાવરણ સબજીમંડી જેવું થઇ ગયું. આખરે જજ સાહેબે હથોડી પછાડવી પડી.

'ઓર્ડર... ઓર્ડર...કોર્ટ ઇઝ એડજન્ડર્‍ ફોર ફિફ્ટીન મિનિટ્સ. અદાલત પંદર મિનિટ પછી પાછી મળે છે. ત્યાં સુધી હું આ બંને અસીલોને મારી ચેમ્બરમાં એકલા મળવા માગું છું. અફ કોર્સ, વન બાય વન, નોટ ટુગેધર'

જજ સાહેબ ઊભા થઇને તેમની ચેમ્બરમાં ચાલ્યા ગયા. બંને વકીલોના ચહેરાઓ ઊતરી ગયા.
જજ સાહેબની આ એક વાત તમામ વકીલોને ગમતી નહોતી. કોઇ પણ કેસ જ્યારે અદાલતની ફ્લોર ઉપર બરાબર જામ્યો હોય ત્યારે જ આ પંડ્યા સાહેબ બંને અસીલોને પોતાની ચેમ્બરમાં બોલાવીને આપસમાં સમાધાન કરી લેવા માટે સમજાવતા હતા.

બધા કેસો કંઇ છૂટાછેડાના ન હોય,પણ જે અંગેના હોય એની પતાવટ અંદરોઅંદર કરાવી દેતા હતા.

'તને શું લાગે છે?'

સજ્જન શાહના વકીલે નિર્ઝરીના વકીલને પૂછ્યું,

'તારી હિ‌રોઇન સમજી જશે એવું તને લાગે છે?'

'કોઇ કાળે નહીં. મારી ક્લાયન્ટનું ચાલે તો
એ તારા અસીલને ભરી અદાલતમાં ગોળી મારી દે. પણ તારાવાળાનું શું લાગે છે? એ માની જશે?'

'અસંભવ. આ ભવની વાત છોડ, પણ આવતા જન્મે જો મારો અસીલ કૂતરા તરીકે જન્મ લેશે તો પણ એ આ કૂતરીથી તો દૂર જ ભાગશે. જજ સાહેબ ભલે લાખ કોશિશો કરી લે, આ કેસમાં એ ફાવવાના નથી.'

બીજી તરફ ચેમ્બરમાં પહોંચીને પંડ્યા સાહેબે
ચપરાસીને કહીને સૌથી પહેલા નિર્ઝરીને અંદર બોલાવી લીધી

સજ્જન શાહ ફુંગરાયેલું મોં લઇને બહાર જ બેઠો હતો. સાહેબે નિર્ઝરીને સામે પડેલી ખુરશીમાં બેસવાનો ઇશારો કર્યો.

તેઓ કંઇ પૂછે તે પહેલાં જ નિર્ઝરીએ આગ ઓકવાનું ચાલુ કર્યું,

'માફ કરજો, સાહેબ આપ વડીલ છો. જજ સાહેબ છો.
જે કહેવું હોય તે તમે મને કહી શકો છો, પણ એક વાત ન કહેજો. મને આ પુરુષની સાથે સમાધાન કરી લેવાની સલાહ ક્યારેય ન આપશો. મારી આપને નમ્ર વિનંતી છે કે બનતી ઉતાવળે આપ અમને ડિવોર્સ અપાવી દો'

જજ સાહેબ હૂંફાળું હસ્યા.

'હું તને ક્યાં કહું છું કે તારે સજ્જનની સાથે
જોડાયેલા રહેવાનું છે? મારે તો તને એટલું જ પૂછવું છે કે તમારા મેરેજને કેટલો સમય થયો છે?'

'ત્રણ વર્ષ અને સાડા ચાર મહિ‌ના.'

'એમાં તને તારા પતિમાં લાખ અવગુણો દેખાઇ ગયા, ખરું ને?'

'લાખ નહીં, કરોડ, જજ સાહેબ'

'સારું પણ મારે તો એટલું જ જાણવું છે કે તને તારા પતિમાં સદ્ગુણો કેટલા દેખાયા? એક, બે, પાંચ, સાત...?
સમ ખાવા પૂરતા થોડાક ગુણો તો હશેને એનામાં?'

'એ તો હોય જ ને, સાહેબ ભગવાને સાવ સો ટકા ખરાબ માણસ તો પેદા જ ન કર્યો હોય ને?'

'ધેર યુ આર.. મારે એ ક્યા ગુણો એ જાણવું છે.
તું મને કહી શકીશ?'

નિર્ઝરી વિચારમાં પડી ગઇ,

'એ માટે તો થોડોક સમય લાગશે, સાહેબ મારા પતિના વ્યક્તિત્વમાંથી સદ્ગુણો શોધવા એ દરિયાકાંઠાની રેતીમાંથી તલનો ખોવાયેલો દાણો શોધવા જેવું અઘરું કામ છે.'

'નો પ્રોબ્લેમ. હું તને સાત દિવસનો સમય આપું છું. આઠમા દિવસે આપણે ફરીથી મળીએ છીએ. આ જ ચેમ્બરમાં. તું બોલજે, હું સાંભળીશ.'

'હા, અને નવમા દિવસ તમે અમારા છૂટાછેડા મંજૂર રાખશો, ઠીક છે?'

નિર્ઝરી આત્મવિશ્વાસપૂર્વક ઊઠીને ચાલી ગઇ. એ પછી સજ્જનને અંદર બોલાવવામાં આવ્યો. એણે પણ નિર્ઝરીના જેવો જ અભિગમ અપનાવ્યો. આરંભમાં ગરમાગરમી, પછી જજ સાહેબે સોંપેલું સદ્ગુણોના સંશોધનનું ભગીરથ કાર્ય અને પછી વિદાય લેતી વેળાની હઠ:

'તમે સોંપેલું હોમવર્ક તો હું કરી લાવીશ, પણ એનાથી કશો ફરક નહીં પડે, સર આજથી નવમા દિવસે આ ચંડીકાથી મને છુટ્ટો કરાવી દેજો.'

સતત સાત-સાત દિવસો લગી સંબંધોના દરિયા ઉલેચીને નિર્ઝરીએ અને સજ્જને જે કંઇ રત્નો હાથ લાગ્યાં તે કાગળના પડીકામાં લઇને હાજર થઇ ગયાં. જજ સાહેબે આ વખતે પણ લેડીઝ ફર્સ્ટનો નિયમ જાળવી રાખ્યો.

નિર્ઝરીને પૂછ્યું,

'ક્યાં છે તારું રીસર્ચ પેપર? ઓહ, તું તો કંઇ બે-ચાર ફુલસ્કેપ કાગળો લખીને લાવી છે ને મને તો એમ હતું કે માંડ એક નાની ચબરખીમાં તારા સજ્જનની સજ્જનતા સમેટાઇ જશે.'

'મને પણ એવું જ હતું, સાહેબ, પણ સાચું કહું? જ્યારે મેં લખવાનું શરૂ કર્યું તેમ તેમ બધું યાદ આવતું ગયું. આપને વાંચવાનો કંટાળો આવતો હોય તો સજ્જન વિશે કેટલુંક હું બોલીને...'

અને નિર્ઝરી બોલવા લાગી...

'સજ્જનમાં સૌથી સારી બાબત એની મારા પ્રત્યેની વફાદારી છે. બીજો એનો પ્રેમ. ત્રીજું, એણે મને પૈસાની વાતમાં ક્યારેય રોકટોક કરી નથી. ક્યારેય પૂછ્યું નથી કે મેં પૈસા ક્યાં વાપર્યા છે. એ મને ઘરકામમાં મદદ પણ કરાવે છે. દર અઠવાડિયે મને ફિલ્મ જોવા લઇ જાય છે. રેસ્ટોરાંમાં ડિનર કરાવે છે. મારી બર્થ-ડે ઉપર મને સરપ્રાઇઝ ગિફ્ટ પણ આપે છે.'

'ત્યારે હવે ખૂટે છે શું?'

'એ ગુસ્સો બહુ કરે છે. વાતવાતમાં મારાથી રિસાઇ જાય છે. મારાં સગાં આવે તો તેમની સાથે હસીને વાત કરવામાં એને જોર આવે છે. ક્યારેક મને એવું લાગે છે કે એની ઓફિસના કામમાં એ વધુ પડતો સમય આપે છે. હું ફરિયાદ કરું છું તો એ ઝઘડી પડે છે.'

'બેટા, તારા સંસાર ના નામાનું જમા-ઉધાર જાણ્યા પછી મને તો એવું લાગે છે કે સજ્જન જેવો પ્રેમાળ પતિ ભાગ્યે જ કોઇને મળે. એ ઓફિસમાં વધારે કામ કરે છે એટલે તો તને ખર્ચવા માટે વધારે નાણાં આપી શકે છે અને લગ્નનાં સાડા ત્રણ વર્ષ વીતી ગયાં પછી પણ આજે એ તને એક પ્રેમી ન આપી શકે એટલો પ્રેમ કરે છે. તારા તમામ મોજશોખ પૂરા કરે છે. તારે શું તારા વરને આખો દિવસ તારી સામે બેસાડી રાખવો છે? તારા પિયરિયાં સમક્ષ પૂંછડી પટપટાવતો...?'

'સોરી, સાહેબ આમ તો હું આ બધું લખતી હતી ત્યારે જ મને મારી ભૂલ સમજાઇ રહી હતી. તમે તો મારી આંખ ઉઘાડી દીધી છે. સર, જો શક્ય હોય તો... તમે એને સમજાવી જુઓ કે એ મારી સાથે... મારે ડિવોર્સ નથી લેવા, સર...'

નિર્ઝરી રડી પડી....

અડધા કલાક પછી

સજ્જન પણ રડી રહ્યો હતો....

જજ સાહેબના હાથમાં એણે લખેલા કાગળો હતા. એ કાગળો ન હતા, પણ પાછલાં સાડા ત્રણ વર્ષનું સરવૈયું હતું. પાને પાને પત્ની પ્રત્યેનો પ્રેમ ઝલકતો હતો.
વાક્યે વાક્યે વિયોગનો ઝુરાપો છલકતો હતો. એણે તો જલદીથી કહી દીધું,

'મને તો મારી નિર્ઝરી ખૂબ ગમે છે. એને હું નથી ગમતો. સાચું કહું તો હું એની ફરિયાદોથી તંગ આવી ગયો છું. મને લાગે છે કે હું તો શું, પણ જગતનો બીજો એક પણ પુરુષ આ સ્ત્રીની અપેક્ષાઓને સંપૂર્ણપણે સંતોષી નહીં શકે.'

'ધેર યુ આર, મિ. સજ્જન આ જ તો દુનિયાનું સત્ય છે. આપણા એક સમર્થ લેખક હરીન્દ્ર દવેએ કહ્યું છે- કોઇનો પ્રેમ ક્યારેય ઓછો હોતો જ નથી, માત્ર આપણી અપેક્ષાઓ જ વધુ હોય છે.'

તમે બંને જો સંમત થતાં હો તો હું મારો ચુકાદો સંભળાવી દઉં?'

જજ સાહેબે ઘંટડી મારી. નિર્ઝરી અંદર આવી.
જજ સાહેબે જાહેર કર્યું,

'આજથી સાડા ત્રણેક વર્ષ પહેલાં અગ્નિની સાક્ષીએ તમને બેયને ઉમરકેદની સજા ફરમાવાઇ હતી તે પૂરી મુદત સુધી ભોગવવાનો હું હુકમ કરું છું.'

નિર્ઝરી અને સજ્જન ઊભાં થઇને એમના પગમાં ઝૂકી પડ્યાં,

'સજા નહીં, અમને આર્શીવાદ આપો, પપ્પાજી''

(સત્ય ઘટના પર આધારીત કથા લેખક શરદ ઠાકર)

અને છેલ્લે...

કેવી રીતે ખિલશે સંબંધોના ફૂલ,
જો શોધ્યા કરશું એકબીજાની ભૂલ.