અજવાળામાં એકલા ચાલવા કરતાં અંધારામાં દોસ્તની જોડે ચાલવું સારૂં

હેપી ફ્રેન્ડશિપ ડે! 

સંબંધો કાપવા સહેલા છે, જાળવવા અઘરા છે.

દોસ્તી એટલે છાલ-બિયાં વગરનું ચીકૂ.

મૈત્રી એટલે ગાંઠા વગરની શેરડી.

યારી એટલે કાંટા વિનાની બોરડી.

ફ્રેન્ડશિપ એટલે કેલેરી વિનાનો ફ્રેશ આઇસ્ક્રીમ.

મિત્રતા એટલે ઘૂમાડા વિનાનો સુગંધી ઘૂપ.

હેપી ફ્રેન્ડશિપ ડે! 

* * *
‘‘અજવાળામાં એકલા ચાલવા કરતાં અંધારામાં દોસ્તની જોડે ચાલવું સારૂં!’’
હેલન કેલરનું આ કવોટ તાજેતરમાં બનેલી એક સત્યઘટનાને કેવું આબાદ ફિટ થાય છે! બન્યું એવું કે અમેરિકાના કોલોરાડો શહેરમાં ૧૯ જુલાઈની રાતે ‘ડાર્ક નાઈટ રાઈઝીઝ’ ફિલ્મના શોમાં એક સાયકો સ્ટુડન્ટે ફિલ્મી વિલનનો પાઠ રિયાલિટીમાં ભજવતાં અંધાઘૂંધ ગોળીબાર કરી ૧૨ પ્રેક્ષકોને વીંધી નાખ્યા! એમનો ગુનો એટલો જ કે એક સારી ફિલ્મ જોવા એ ગયા! ૫૮ ઘાયલ થયા. આરોપી ઝડપાઈ પણ ગયો.
એ વખતે થિયેટરમાં બે જવાન સખીઓ (બેટમેનની ફિલ્મમાં બુઝુર્ગો થોડા હોય?) ૧૯ વર્ષની એલી યંગ અને ૨૧ વર્ષની સ્ટેફની ડેવિસ પણ ‘ડાર્ક નાઈટ રાઈઝીઝ’ના સિનેમાઘરના અંધકારમાં મોજૂદ હતી. એલીને ગોળી વાગતા એણે ચીસ પાડી સ્ટેફનીને બચાવવા ધક્કો મારીને કહ્યું ‘ઝટ, ભાગ અહીંથી, રન!’ પણ સ્ટેફનીએ જીવ બચાવવા ભાગવાને બદલે ઘાયલ બહેનપણીની સાથે રહેવા પ્રયાસ કર્યો. એલીના લોહીનીંગળતા જખમ પર હાથ રાખી, સ્ટેફનીએ ઈમરજન્સી નંબર પર બીજા હાથે ફોન કર્યો, અને એને ટેકો આપીને એમ્બ્યુલન્સ સુધી લઈ ગઈ!
બોલો, ફિલ્મી પડદેથી વિલન બહાર રિયલ લાઈફમાં આવે એવી નેગેટિવ ઘટના જીંદગીમાં બને, તો ફિલ્મી પડદેથી હીરોઈઝમ પણ બહાર આવે એવી પોઝિટિવ ઘટના પણ ત્યારે જ બને છે ને! બે યુવતીઓની ફ્રેન્ડશિપની ફિલ્મી કહી શકાય એવી આ મિસાલ નથી?
ફીઅર સામેનું સૌથી મજબૂત કવચ હોય છે ઃ ફ્રેન્ડશિપ!

* * *
યસ, જે.કે.રોલંિગે એની હજુ યે બેસ્ટસેલર સીરિઝ હેરી પોટરમાં (ઓહ નો, નોટ અગેઈન - એવું કોણ બોલ્યું?) આ વાત પર જાણે રેડ માર્કરથી અન્ડરલાઈન કરી છે! સાહસકથાઓ તો કંઈક આવી ગઈ, પણ હેરી પોટરની કથામાં ખૂબી એ હતી કે છેક સુધી પ્રચંડ શક્તિશાળી ખલનાયક સામે હેરી નહિ, પણ એના દોસ્તો મુકાબલો કરે છે! એકલો હેરી તો નિશ્ચિત હારી જાય એવો હીરો છે. પણ સાહિત્યની દુનિયામાં આ પહેલો એવો હીરો હશે, કે એના જેટલું જ મહત્વ એના દોસ્તોની ટીમને મળ્યું હોય! સાતે સાત ભાગમાં અને છેલ્લે સાત હોરક્રકસ શોધી નષ્ટ કરવાના જીવસટોસટના પરાક્રમોમાં અંતિમ લડાઈને બાદ કરતા બાકીની બહાદૂરી હરમાયોની, રોન, નેવિલ, લીના વગેરે દોસ્તોની જ છે! ફ્રેન્ડસની શક્તિઓનો સરવાળો હેરીને હીરો, વિનર બનાવે છે.
વિલન વોલ્ડેમોર્ટ અને હીરો હેરી વચ્ચે ઘણું સામ્ય છે. બંને તેજસ્વી. બંને અનાથ. બંને એક જ સ્કૂલ અને પ્રિન્સિપાલના સ્ટુડન્ટ. પણ ડિફરન્સ પાયાનો એ છે કે વોલ્ડેમોર્ટ પાસે હૂકમના ગુલામો છે, દોસ્તો નથી. પણ એનાથી નાના-નબળા ગણાતા હેરી પાસે ફ્રેન્ડસ છે. જે સ્વાર્થ કે વળતર ખાતર નહિ, કોઈ પ્રસિઘ્ધિ કે ખજાના માટે નહિ પણ હેરી સાથેની યારી નિભાવવા લડે છે. કારણ કે, એમની પસંદ સરખી છે. એ લોકોને એકબીજાના સંગાથમાં મજા પડે છે. એક ઉંચો, બીજો નીચો જેવા રજવાડી ભેદભાવ એમની વચ્ચે નથી.
દુનિયાનો નબળામાં નબળો માણસ એ છે, જેની પાસે દોસ્તો નથી! દોસ્તીના સિક્કાની બે રણકતી બાજુઓ બકૌલ મેડમ રોલંિગ છેઃ ટોલરન્સ એન્ડ લોયલ્ટી. સહનશીલતા અને વફાદારી. પહેલા જ ભાગમાં રોલંિગ જીંદગીની છેલ્લી પળ સુધી યાદ રહે એવી વાત મૂકી દે છેઃ દુશ્મનો સામે લડવામાં જે વીરતા જોઈએ, એનાથી અનેકગણી હંિમત દોસ્તોની સામે (એ જ્યારે ખોટું કરતા હોય, ત્યારે એમના ભલા માટે ઘ્યાન ખેંચવામાં!) જોઈએ.
જી હા, આપણે ય આપણી જાતને કહી ન શકીએ એવી વાત આપણને સંભળાવી શકે, એ આપણો દોસ્ત. અને આ પ્રક્રિયામાં એક-બીજાને માઠું ન લાગે એનું નામ દોસ્તી.
આપણી મહાનતા માટે ચાહનારા હજારો ચાહકો વચ્ચે, આપણી નબળાઈઓને પણ જે ચાહે એ દોસ્ત! આપણી ખૂબીઓ બહાર આવે એમાં રાજી થાય, પણ આપણી ખામીઓ બહાર આવે ત્યારે નારાજ ન થાય, એ મિત્ર!

* * *
ફ્રેન્ડશિપ ઈઝ નોટ વન બિગ થંિગ. ઈટસ એ મિલિયન લિટલ થંિગ્સ!
માશાલ્લાઆઆહ બોલવા મજબૂર કરે એવી આ મિત્રતાની વ્યાખ્યા ટ્‌વીટર પરના એક પરદેશી ટહુકામાં વાંચી હતી! દોસ્તી એક મોટી બાબત નથી, પણ સેંકડો નાની નાની બાબતોનો સરવાળો છે! યસ, મોટી ઈવેન્ટસ નહિ પણ નાની નાની મોમેન્ટસથી મૈત્રી ઘડાતી હોય છે. રફતા રફતા, હૌલે હૌલે. ઈન્સ્ટંટ હમસફર મળી શકે. હમખયાલ, હમદર્દ, હમજબાન ન મળે!
મિત્રો આમ જ મળી, ઉપ્સ ભટકાઈ જતા હોય છે! અચાનક કોઈ આપણને એવો અહેસાસ કરાવે કે આપણા જેવું જ કોઈક બીજું પણ છે આ વિરાટ વસુંધરામાં! ને આપણાથી મનોમન રાડ પડાઈ જાયઃ આઈલા! મને તો એમ કે આવો (કે આવી!) જગતમાં હું જ એક છું! આ આપણા જેવું જ સેમ્પલ ક્યાંથી ફૂટી નીકળ્યું યાર! અને પછી જે સંબંધ બંધાય એમાં માત્ર શબ્દો જ નહિ, મૌન વઘુ બોલતું હોય છે! રોજેરોજ ફોન કોલ્સ, મેસેજ કે ચેટ ન હોય, ફેસબુક તો શું- ફેસ ટુ ફેસ પણ મળવાનું ન હોય છતાં ય કનેકશન એવું ને એવું જ રહે કે કશુંક નજરે ચડે અને બાજુમાં ખભેખભો મિલાવીને ઉભેલા ફ્રેન્ડની ફીલંિગ આવે, એ રિયલ ફ્રેન્ડશિપ.
જરૂરી નથી કે બે સાચા મિત્રો દરેક બાબતમાં સંમત જ હોય, પણ એવું ના હોય એટલી સમજણ હોય એ જરૂરી છે. તમે ફોર-ટ્રેક લેન ધરાવતો ફ્‌લાયઓવર જોયો છે? એમાં બે રસ્તા આમ તો સામ-સામેની દિશાના હોય છે. પણ તો ય સાવ જ અડોધડ બાજુ-બાજુમાં હોય છે. ફ્રેન્ડશિપમાં પણ ઓપોઝિટ જીંદગી જીવતા ફ્રેન્ડસ પોતપોતાના માર્ગે ચાલતા ય. એકબીજાની કંપની જોડાજોડ એન્જોય કરતા રહે છે. એમાં કોણ જૂનું ને કોણ નવું, એ મહત્વનું નથી. મહત્વનું છે, ટયુનંિગ. બોન્ડ. કનેકશન. જીવનમાં વહેલા આવે કે મોડા આવે, આવ્યા પછી ફાવી જાય, અને છોડીને ના જાય એ દોસ્ત દમાદમ મસ્ત કલંદર!
ફ્રેન્ડશિપ મીન્સ શેરંિગ એન્ડ કેરંિગ. દોસ્તો એટલે આપણા પર્સનલ સિક્રેટસ, ખાનગી રહસ્યોનું સેફ ડિપોઝીટ વોલ્ટ. માણસ માત્રમાં કશુંક કહેવા-વહેંચવાની ભરતી ઉઠે છે. ત્યારે એની નદીનું વહેણ જે સમંદરમાં સમાઈ જાય, એ મિત્રનું જીગર હોય છે. બઘું જ આપણી અંદર જાળવવા અને જીરવવા જઈએ તો આપણે પ્રેશર કૂકરની જેમ બ્લાસ્ટ થઈ જઈએ. ફ્રેન્ડની સિસોટી આપણી હૈયાવરાળને હળવી કરે છે. આપણી વાતોને એના છાંયડામા વિરામ મળે છે. ભરોસો નથી, તો ભેરૂબંધ પણ નથી!
એવું નથી કે મિત્રો છૂટા જ ન પડે. પણ છૂટા પડયા પછી યે સંપર્ક ઘટી શકે, સંબંધ નહંિ! વૃક્ષની મજબૂતાઇ એની બહાર દેખાતી ડાળીઓની ઉંચાઇ પર આધારીત નથી હોતી, પણ અંદર ઉતરેલા મૂળિયાઓની ઉંડાઇ પર આધારિત હોય છે. જીંદગીમાં કેટલાય પ્રવાસો એવા છે, જે એકબીજા સાથે લાઇકંિગ કે કમ્ફર્ટ ન હોય તો સાથે મળીને ખેડી શકાતા નથી, અને એકલા પણ કરી શકાતા નથી! માટે બે દિલ વચ્ચે દોસ્તીનો મેઘધનુષી સેતુ રચવો પડે છે, જેના સાત રંગો છે ઃ સુખ, દુઃખ, સચ્ચાઇ, વિશ્વાસ, આદર, આનંદ અને સ્વીકાર!
જીવન તોફાનો પસાર થઇ જાય એના ઇન્તેજારમાં જ પૂરૂં કરવાનું નથી, જીવન ધોધમાર વરસાદમાં પલળતા નાચતા શીખવાનું બીજું નામ છે. સાચા મિત્રો આપણી મુસીબતોને પોતાની બનાવે છે, જેથી એ ઉકેલાય નહંિ, તો પણ કમસેકમ લિજજતથી હારવામાં તો કંપની મળી રહે!

* * *
ફ્રેન્ડશિપ ડેનું સેલિબ્રેશન કરવું હોય, તો દોસ્તોની કંપનીમાં અચૂક જોવા જેવી એક ફિલ્મને ગુ્રપમાં બેસીને જોઇને કરી શકાય. ફિલ્મનું નામ છેઃ ગ્રો (ઉ)ન અપ્સ. યાને ‘મોટા થયેલાઓ!’ એડમ સેન્ડલરની આ રેગ્યુલર ધમાલ કોમેડીના એક એક સીન પર ફ્રેન્ડશિપની મહેકનો સ્ટેમ્પ લાગેલો છે.
બચપણથી સ્કૂલમાં સાથે રમતા-રખડતા મિત્રો એકબીજાથી દૂર-દૂર સેટલ થયા છે. પણ હાઇસ્કૂલના સહુને ગમતા બાસ્કેટબોલ કોચનું અવસાન થતાં અંતિમવિધિમાં ફરી મળે છે. લેની હોલીવૂડનો ટોપ એજન્ટ છે, બિઝી ફેશન ડિઝાઇનર પત્ની છે, પણ બાળકો વિડિયો ગેઇમ અને મોબાઇલમાં જ મમ્મી-પપ્પા મળી ગયા હોય તેમ વર્તે છે. એરિક હવે જાડિયો અને બે તોફાની છોકરાનો બાપ છે, કર્ટ સંયુક્ત કુટુંબમાં ઘરજમાઇ છે, માર્કસ પરણ્યા વિના લફરા કર્યા કરતો રંગીનમિજાજ શરાબી થઇ ગયો છે, અને રોબ પૈસા- સલામતીની ચાહમા પોતાનાથી મોટી ઉંમરની સ્ત્રીને પરણ્યો છે. લેની ઘણા વખતે મળ્યા, તો બધા સ-પરિવાર સાથે થોડા દિવસો રહે એ માટે પ્લાનંિગ કરે છે. અને શરૂ થાય છે અનેક ફની એન્ડ ટચીંગ સિચ્યુએશન્સ!

 

 

જૂના મિત્રોને ‘રિ-યુનિયન’માં એકબીજા સાથે ફરી કદમ મિલાવતા કેવી પરેશાની થાય છે, દોસ્તો તો હળીમળી જાય પણ બાળકો- પત્નીઓના પરિવારોને લીધે કેવા સ્પીડબ્રેકર્સ આવે છે, અને અલ્ટીમેટલી ફિલોસોફીથી ખદબદતા મેલોડ્રામાને બદલે ભૂલોના સેલિબ્રેશન અને મજાકની મોજથી કેવી રીતે યારી ઝંિદાબાદ થાય છે, એ માત્ર ફિલ્મમાં જોઇ લેવાથી જ ચાલે તેમ નથી. ફેમિલી સાથે કે પછી ફેમિલીની પરમિશન લઇને ‘ગ્રોન અપ્સ’ના દોસ્તોની જેમ જૂના મિત્રોએ ગમે તેવી કરિઅર કે ક્રાઇસીસ હોય, દર વર્ષે એક વીકનો સાથે મળીને દુનિયાથી દૂર અને દિલથી નજીક રહી શકાય એવો મસ્તીભર્યો બ્રેક લેવો જ જોઇએ! ફ્રેન્ડશિપની બેટરીને પણ ચાર્જ તો કરવી જોઇએને!

* * *
કયારેક મિત્રો બસ આમ જ લેઝી કે બિઝી થઇને આવો સમય ચોરી લેવાનું ભૂલી જાય છે, અને પછી મૈત્રીની મૂર્તિ પણ ઇઝીલી દિવસે-દિવસે ઘસાતી-ઓગળતી જાય છે. પેલી વાત યાદ રાખવા જેવી છેઃ ‘દોસ્તી એટલે પોતાની ચડ્ડીમાં પેશાબ થઇ જવો! ભલે બીજા કોઇ જોઇ ન શકે, તો ય તમને તો એની હુંફાળી ભીનાશની ખબર પડે જ!’
વેલ, મિત્રતાનો ખરો વિકાસ દિવસે નહંિ, પણ રાતે થતો હોય છે! યાદ કરો, એ સ્ટુડન્ટલાઇફ કે હોસ્ટેલલાઇફના વર્ષો! દિવસ તો ભણવા- ટયુશનને એ બધી દોડાદોડીમાં જાય, રાત્રે વાતોનું વોલ્યુમ લાઉડ થાય! મોટા થયા પછી પણ દોડધામ કે રોજીંદી ઘટમાળમાં દિવસ તો દોસ્તો વિના વીતી શકે છે, પણ રાત પડે કે નુકકડનો પાનનો ગલ્લો, ઘરની સામેની પાળી, બાઇક પર ચાની કીટલી સુધીની રાઇડ, ફિલ્મ કે નાટકના શોના પાસ, ડિનર પછીના નાસ્તાના ખુલતા પડીકાં, ફોન પર જામતી ચર્ચાઓ, સવારથી શોધી રાખેલી ડીવીડી, ફેસબુક પર કોમેન્ટસની અફડાતફડી, નશીલા કાને સંભળાતું મદીલું સંગીત, પર્સનલ પ્રોબ્લેમ્સના સ્ટ્રેસની કબૂલાત, તૂટેલા દિલ પર સારેલા આંસુડા, ગમતા પુસ્તકો સાથે માણેલી મુસ્કાન, પાર્ટીની ઝાકઝમાળ.... મિત્રો સાથે વીતાવેલી ધીંગામસ્તી ભરી રાતો એટલે સ્વર્ગમાં ગાળેલો એક યુગ!
મિત્રોના દર્દમાં સહાનુભૂતિ બતાવવી સહેલી છે, પણ મિત્રોની સફળતામાં ખુશી અનુભવવી અઘરી છે, એવું ઓસ્કાર વાઇલ્ડ કહેતાં. ફેઇક ફ્રેન્ડ કરતા તો સાચો શત્રુ સારો. ભાંગી પડેલા દોસ્તને જોઇ ઉતરેલા મોં લઇ ઘણા મિત્રો પોતે કેટલા સુખી છેનો દેખાડો કરવા માટે શોક બતાડવા આવે છે. પણ અસલી દોસ્તો આપણી સફળતાથી બળ્યા વિના એની ઉજાણી કરવા મળતા રહે છે. માર્કશીટ અને બેન્કબેલેન્સથી જ સકસેસ માપતી દુનિયાને ગોલ્ડ-સિલ્વરના ભાવ દેખાય છે, પણ ભાવભીના મિત્રોની એસેટસ નહંિ! મિત્રોને કોઇ બાબત યાદ કરાવવી નથી પડતી. એમનું આપોઆપ ઘ્યાન એટલું હોય છે કે આપણાં મનમાં શું છે, એ એકાદ એસએમએસ વાંચીને ય સમજી શકે છે! કોઇક આપણા વિશે આટલું જાણે છે, એ ય એક એવોર્ડ છે!